Gezondheidswinst en het beheersbaar houden van zorgkosten valt tegenwoordig vooral te halen door preventie. Toch zijn de zorg en medische opleidingen nog primair gericht op het behandelen van ziekten. Daar moet verandering in komen, vindt de Koepel Artsen Maatschappij en Gezondheid (KAMG). Een universitair docent, arts in opleiding en een student geneeskunde verbonden aan KAMG vertellen waarom de komende jaren de focus op preventie moet liggen.
De laatste eeuw is er een grote verandering gekomen in de ziektepatronen in onze maatschappij. Waar wij vroeger met hongersnood en grote uitbraken van infectieziekten te maken hadden, leven we tegenwoordig in een tijdperk met veel chronische aandoeningen.
“Hierbij kun je denken aan aandoeningen door overgewicht,” vertelt dr. Marielle Jambroes. “Zoals bijvoorbeeld ziektebeelden die te maken hebben met gewrichtsklachten en suikerziekte. Ziekten die je de rest van je leven houdt en waar medische zorg voor nodig is. Dit zijn in feite leefstijl gerelateerde aandoeningen. Als je ze kunt voorkomen, leidt dit tot minder ziektelast en verschuiving van de zorgkosten.”
Aandacht voor omgeving patiënt steeds belangrijkers
Marielle Jambroes, arts Maatschappij & Gezondheid
Jambroes werkt als arts Maatschappij & Gezondheid (M&G) en houdt zich vooral bezig met het vernieuwen van het public health-onderwijs voor geneeskundestudenten. Artsen M&G werken op het snijvlak van geneeskunde en maatschappij bij bijvoorbeeld GGD’en, zorgverzekeraars en thuiszorgorganisaties. Jambroes is daarnaast ook lid van het Onderwijsconcilium van de KAMG, die de belangen behartigt van ruim 2000 artsen M&G, werkzaam in de publieke gezondheid. Dat zijn maatregelen die de spreekkamer van de dokter overstijgen maar waar dokters wel een rol in hebben.
Verschuiving locatie zorg
“We zien momenteel verschillende ontwikkelingen in de zorg. Zo verschuift onder andere door technologie de locatie waar zorg wordt gegeven. Vroeger lag je een week in het ziekenhuis na een blindedarmontsteking, tegenwoordig vindt een groot deel van het herstel thuis plaats. Aandacht voor de omgeving van een patiënt wordt heel belangrijk. Is er hulp om boodschappen te doen en het litteken te verzorgen? Door deze ontwikkeling wordt de samenwerking met zorgverleners nog belangrijker. Ook is er steeds meer bekend over de omgevingsfactoren die belangrijk zijn om gezond te blijven. Hoe meer kennis wij van die omgevingsfactoren hebben, hoe meer invloed we op deze omgeving kunnen uitoefenen en de kansen voor preventie vergroten.”
Om het belang van preventie duidelijk te maken aan studenten geeft Jambroes vaak het volgende voorbeeld: “Door het toenemende aantal mensen met overgewicht, is er ook een enorme groei in het aantal maagverkleiningen. Maar in werkelijkheid kun je de stijging van overgewicht niet verminderen door maagverkleiningen. Als je het probleem van overgewicht echt wilt oplossen, dan moet je aan de slag met gedragsverandering en de maatschappij zo inrichten dat mensen worden gestimuleerd om gezond te eten en meer te bewegen.”
Aandacht voor omgeving
Arts in opleiding tot arts Maatschappij en Gezondheid Nienke van den Berg vindt dat het huidige opleidingssysteem moet veranderen om je als arts nog meer te kunnen richten op preventie.
Een patiënt is veel meer dan zijn alleen zijn klachten
Nienke van den Berg, arts in opleiding tot specialist Maatschappij & Gezondheid
“De opleiding is nu ingestoken op ziektegerichte zorg en houdt te weinig rekening met de trend dat zorg steeds meer buiten het ziekenhuis plaatsvindt en dat preventie steeds belangrijker wordt. Artsen willen de klachten van patiënten verhelpen, maar kijken vaak niet naar de context rondom een patiënt: wie is de patiënt en wat is zijn omgeving? Een patiënt is namelijk veel meer dan alleen zijn klachten. Het gaat erom dat je als arts verbindingen kunt leggen en een signalerende rol hebt. De omgeving kan een grote rol spelen in het ontstaan van klachten. Neem nou bijvoorbeeld zoiets als fijnstof. Gezondheidsklachten zoals astma kunnen verergeren door fijnstof. De woonomstandigheden van een patiënt kunnen invloed hebben op het al dan niet slagen van een behandeling. Als iemand vlak langs de snelweg woont waar hoge concentraties fijnstof zijn, slaat de behandeling soms niet goed aan. Als een behandelaar dit niet weet, zal hij medicatie willen aanpassen, maar dat haalt de oorzaak van de klachten niet weg. Die aandacht en alertheid voor de omgeving van een patiënt missen wij in Nederland nog.”
Andere mindset
Tijdens haar coschappen merkte Romée Casteleijn, zesdejaars geneeskundestudent in Utrecht, al dat er door tijdsgebrek weinig in de zorg wordt gedaan aan preventie.
“Problemen met overgewicht en hartproblemen vragen om een verandering in levensstijl, maar tijdens een consult heb je maar 10 minuten. Ik denk dat er veel bereikt kan worden wanneer patiënten met een medische coach en technologische toepassingen geholpen worden bij die gedragsverandering. Dat vraagt om een andere mind set van artsen. Goede zorg gaat veel verder dan alleen medicijnen voorschijven voor een bepaalde klacht. Artsen moeten ook veel meer in multidisciplinaire netwerken gaan denken. Wat heeft een patiënt nodig om zich optimaal te voelen, wat kan hij zelf en zelke paramedici kunnen daarbij helpen?”